انجمن ژئوپلیتیک ایران
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
2538-3698
5
16
2009
12
22
سامان و هویت سرزمینی آیکونوگرافی پارسی ایران را به امپراتوری اندیشه تبدیل میکند (مطالعهای در جغرافیای سیاسی ایران در عصر مجازی شدن جغرافیا)
1
26
FA
پیروز
مجتهدزاده
ـ دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
بسیاری از جغرافیدانان سیاسی روزگار ما مفهوم کشور stateمرکب از یک ساختار عمودی (حکومتstate ) و یک چهره افقی جغرافیائی (سرزمین territory) را که در چهارچوب محدودههای ویژه مرزی تعریف میشود، محصول پیمان صلح وستفالی در سال 1648 میپندارند. اگر این مفهومپردازی در مورد حکومت state در چهارچوب معنای مدرن آن، یعنی مفهوم «حکومت ملت پایهnation state» درست باشد، بهطور قطع، مفهوم حکومت به عنوان یک ساختار سیاسی که به گونه عمودی سازماندهی میشود و از هویتی سرزمینی برخوردار است - هنگامی که براساس نظریه آیکونوگرافی Iconography ژان گاتمن Gottmann Jean سنجیده شود- به مراتب کهنتر از ایده حکومت ملت پایه به نظر میرسد. امروز که پیشرفت تکنولوژی اطلاعرسانی، جمعی را تشویق کرده است تا حکومت، مرز، و حتی جغرافیا را از دیدگاه مجازی مورد توجه قرار دهند، اعتقاد به همان آیکونوگرافی میتواند این ایده را راسختر کند که به گفته گاتمن تا هنگامی که حس اسقلال از دیگران در انسان وجود داشته باشد، مرز حقیقتی خواهد بود که نقش آفرینیاش در فضای حقیقی جغرافیائی پایانپذیر نخواهد بود.<br /> برخی متون کهن در فارسی آشکار میسازند که این مفاهیم اساسی در ادبیات جغرافیائی ایران باستان وجود داشتند، و چهبسا که این مفاهیم پارسی بر تمدن روم نیز تأثیر نهادهاند. حتی پس از پیدایش اسلام که ایران سرزمینی از میان رفت ولی هویت ایرانی در قالب یک آیکونوگرافی نیرومند بر شرق جهان اثر گذاشته و زبان فارسی در مقام زبان رسمی عثمانی و هند و آسیای مرکزی، در مقام اولین زبان بینالمللی جهان، ایران مجازی را در شکل یک «امپراتوری اندیشه» در شرق جهان، از ایران حقیقی که بعدها توسط شاه اسماعیل صفوی زندگی دوباره پیدا کرد، موثرتر ساخت.<br /> به هر حال، از آنجا که سنت ایرانی حکومت سرزمینی فدرالیته که بر پایه ایده دادگری شکوفا گردید، چهبسا در شکلگیری مفهوم «حکومت ملت پایه» در غرب نیز سهم داشته است که خود در پرتو روند سیاسی فضای حقیقی پس از وستفالیا ظهور کرد. از اینرو، نویسنده بر این عقیده است که مطالعه فرایند تکاملی شکلدهی به هویت سرزمینی ایران میتواند نمونهای از ایده هویت سرزمینی را در مطالعه مفهوم سامان border (مرز به مفهوم عام و گسترده) در اختیار ما قرار دهد.<br /> <br />
سامان,هویت سرزمینی,فردوسی,تمدن پارسی,هخامنشیان,ساسانیان,عدالت,دموکراسی,شیعه
https://journal.iag.ir/article_56966.html
https://journal.iag.ir/article_56966_dff95d6a146fa4df3bc2c2deb81e34fb.pdf
انجمن ژئوپلیتیک ایران
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
2538-3698
5
16
2009
12
22
بررسی رابطه بین دسترسی به فرصت ریاست جمهوری و توسعه زادگاه
27
44
FA
زهرا
احمدیپور
ـ استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
محمدرضا
حافظنیا
ـ استاد جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
ماشاءالله
یوسفی هنومرور
ـ کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
این پژوهش با ارزیابی و مقایسه شاخصهای متعدد اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی در استانهای کرمان و یزد (که زادگاه دو شخصیت سیاسی (رئیس جمهور) در سالهای اخیر بودهاند)، به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا دسترسی به فرصت سیاسی مانند ریاست جمهوری باعث استفاده از امکانات ملی در جهت توسعه فوقالعاده موطن و زادگاه رئیس جمهور شده است یا خیر؟<br /> به این منظور اطلاعات و آمار شاخصهای مختلف اقتصادی استانهای مذکور در دورههای ریاست جمهوری آقایان هاشمی رفسنجانی و خاتمی از مرکز آمار ایران جمعآوری و پردازش شد. نتایج پژوهش نشان میدهد که هر دو استان کرمان و یزد در شاخصهای مختلف، از روند توسعه فوقالعادهای نسبت به میانگینهای کشوری برخوردار شدهاند.<br />
فرصت سیاسی,ریاست جمهوری,یزد,کرمان,ایران
https://journal.iag.ir/article_56967.html
https://journal.iag.ir/article_56967_983823859a458f9c88deb7cc628f2235.pdf
انجمن ژئوپلیتیک ایران
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
2538-3698
5
16
2009
12
22
تحلیل ژئوپلیتیکی قومیت در ایران با تأکید بر فرصتآفرینی یا چالشزائی
45
69
FA
محمد
اخباری
- استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران
حسین
ذوالفقاری
- دانشگاه عالی دفاع ملی
مساله قومیت و قومگرایی یکی از مسائل مهم در سطح بینالملل است چرا که 179 کشور در جهان از قومیتها و جمعیت متکثر تشکیل شدهاند. اولین رتبه در اختیار کشور هند است و ایران از نظر قومی جزو کشورهای کثیرالقوم است. مساله قومیت در ایران بعد از مشروطه مطرح شد.<br /> جامعه مشترک ایرانیان متشکل از اقوام و فرهنگهای محلی متنوعی است، هر کدام از این فرهنگها و اقوام، علاوه بر هویت مشترک ایرانی- اسلامی، دارای خرده فرهنگها و هویتهای منطقهای و محلی خاص خود نیز میباشند. از همین روست که جامعه ایران را جامعهای چند قومی یا چند فرهنگی مینامند. چند قومی بودن یک جامعه در شرایط خاص میتواند سببساز چالشها و بحرانهایی برای حکومت و مدیریت جامعه شود که نمونههای فراوانی از اینگونه چالشها و بحرانها را در تاریخ معاصر ایران میتوان بر شمرد.<br /> لذا نویسندگان این عرصه، ورای رویکرد همانندسازی که حل، هضم و جذب قومیتهای مختلف در یک فرهنگ را دنبال میکند و رویکرد تکثرگرایی که مبتنی بر به رسمیت شناختن قومیتهای مختلف و اعطای نسبی برخی حقوق به آنهاست، رویکرد جدیدی را که مبتنی بر حقوق شهروندی است، مطرح کردهاند. بدان معنی که همه افراد ساکن در یک سرزمین فارغ از نژاد و فرهنگ و ... از حقوق مساوی در جامعه برخوردارند. لذا نمیتوان از امنیت در حوزه قومیتها بدون توجه به حقوق شهروندی سخن به میان آورد. بر این اساس مسأله چند قومی بودن کشور را میتوان به مثابه یک فرصت قلمداد نمود و آن را نقطه شروع مدیریت بحرانهای این حوزه، بویژه در ابعاد امنیتی قرار داد. تاکید مقاله حاضر بر رویکرد فرصتسازی در بحث قومیتها و تبدیل چالشها و تهدیدهای موجود به فرصتهای پیشرو میباشد.<br />
قومیت,چالشها,فرصتها,راهبردها,سیاستگذاری,قوممداری
https://journal.iag.ir/article_56968.html
https://journal.iag.ir/article_56968_e73de1b844251c1a68233407ebe3e1bb.pdf
انجمن ژئوپلیتیک ایران
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
2538-3698
5
16
2009
12
22
جنگ پیشگیرانه در ابتکار بینالمللی اوباما
70
84
FA
عباس
مصلینژاد
ـ استادیار علوم سیاسی، دانشگاه تهران
از زمانی که باراک اوباما بهعنوان رئیس جمهور آمریکا ایفای نقش نمود، زمینه برای تغییر در رفتار استراتژیک آمریکا بهوجود آمد و این امر تعهـــدات آمریکا را نیـــز تحت تأثیـــر قـــرار داد. بر اســـاس فرآینــدهای جدیــد در رفتــــار استراتـــــژیک، «ژوزف بایدن» بهعنوان معاون رئیس جمهور آمریکا اعلام داشت که آن کشور از الگوی «جنگ پیشدستانه» حمایت نخواهد کرد و به جای آن، شاخصهای «جنگ پیشگیرانه» را در دستورکار قرار خواهد داد.<br /> این امر نشان میدهد که سیاستهای نظامی و امنیتی آمریکا پیش از آن که ماهیت تهاجمی داشته باشد، دارای رویکرد تدافعی خواهد بود. به عبارت دیگر، آمریکا از این طریق میتواند اولویتهای سیاسی را جایگزین الگوهای نظامی نماید. طبعاً این روند مخاطرات امنیتی و نظامی آمریکا را در محیطهای منطقهای و بینالمللی کاهش خواهد داد.<br /> هدف آمریکا از تغییر در رفتار استراتژیک را میتوان بهکارگیری ابتکارات جدید برای ایجاد ثبات در منطقه، همکاریهای بینالمللی و چندجانبهگرایی در مقابله با تهدیدات از طریق فرآیندهای دفاعی دانست. در این مقاله الگوی جنگ پیشگیرانه به عنوان متغیر مستقل و سیاست خارجی - امنیتی آمریکا به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. در تنظیم این مقاله از رهیافت رئالیسم ساختاری استفاده شده است.<br /> <br />
اقدامات پیشدستانه,مداخله,جنگ پیشگیرانه,اهداف سیاسی,ثبات,بحــرانهای منطقهای
https://journal.iag.ir/article_56969.html
https://journal.iag.ir/article_56969_65a9f150d1a4adb2a38960cc1473d80b.pdf
انجمن ژئوپلیتیک ایران
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
2538-3698
5
16
2009
12
22
ژئویپلیتک توسعه: بررسی تأثیر خط لوله صلح بر توسعه منطقهای
85
105
FA
سید صدرالدین
موسوی جشنی
ـ استادیار علوم سیاسی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران
محمد
نوراله
ـ کارشناس ارشد مطالعات جهان، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران
مقاله حاضر تلاشی است برای بررسی تأثیرات خط لوله صلح ایران- پاکستان- هند، بر همکاری سهجانبه بین این کشورها در چارچوب همکاریهای منطقهای. منطقه جنوب آسیا شاهد سه جنگ بین هند و پاکستان در دهههای چهل، شصت و هفتاد میلادی بوده و هر دو کشور از دهه پنجاه میلادی تا کنون در وضعیت آمادگی نظامی بودهاند. امروز هر دو کشور به یک فضای صلحآمیز و آرام برای ورود به مرحله همکاری جدی دوجانبه با یکدیگر و همکاری سه جانبه با ایران نیاز دارند. هند و پاکستان برای توسعه اقتصادی خود به منابع انرژی بویژه گاز نیاز شدید دارند در حالیکه ایران دومین منابع نفت جهان را در اختیار دارد.<br /> فرضیه اصلی این پژوهش عبارت است از: این خط لوله از یک طرف میتواند بهعنوان بازدارنده عمل کرده و نقش تنشزدایی بین هند و پاکستان داشته باشد و از طرف دیگر میتواند زمینه را برای اعتمادسازی، بویژه بین هند و پاکستان، در منطقهای ژئوپلیتیکی که نیروهای فرامنطقهای در صدد تضعیف هرگونه تلاش برای همکاری منطقهای هستند، فراهم سازد. این پژوهش در چارچوب نظریه ژئوپلیتیکی «استیفن جونز» تحت عنوان «میدان واحد» تأثیر خط لوله صلح را بر توسعه منطقهای ارزیابی مینماید.<br /> <br />
خط لوله صلح,گاز,همکاری منطقهای,انرژی,ایران,پاکستان,هند
https://journal.iag.ir/article_56970.html
https://journal.iag.ir/article_56970_8c68d8882ab217c74172e91fe8ae227b.pdf
انجمن ژئوپلیتیک ایران
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
2538-3698
5
16
2009
12
22
تحلیل جنبش دموکرات در آذربایجان ایران در قرن بیستم
106
133
FA
نجله
خندق
ـ استادیار علوم سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
در تجریه و تحلیل جنبش دمکرات در آذربایجان ایران مقاله حاضر در تلاش برای رسیدن به این نتیجهگیری است که این جنبش پدید آمده به دلیل عقبماندگیهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی این منطقه و عدم اصلاحات ارضی، آموزشی و بهداشتی بوده است. با وجود اینکه این جنبش به هدف اصلی خود (خودمختاری) به دلیل زمان محدود یکساله (46- 1945) نائل نشد، اما در هر حال توانست به زبان آذری هویت بخشد، که این مسئله مورد استقبال مردم بومی قرار گرفت. برخی از محققین معتقدند این جنبش به تشویق و پشتیبانی اتحاد جماهیر شوروی صورت گرفت، در حالی که عدهای دیگر آن را کاملاً بومی و به دلیل غفلت حکومت مرکزی میدانند. به نظر نگارنده، اتحاد جماهیر شوروی در آغاز این جنبش را پشتیبانی کرد. اما همانطور که وقایع بعدی نشان داد، درست در زمان موفقیت این جنبش اتحاد جماهیر شوروی به دلیل فشارهای حکومت مرکزی و غربی(انگلیس و آمریکا) و وعدههای پنهان و پشتپرده، پشتبانی خود را از جنبش فرقه دمکرات آذربایجان دریغ کرد و باعث شکست آن شد.<br /> <br />
جنبش دمکرات,آذربایجان,شوروی,ایران
https://journal.iag.ir/article_56971.html
https://journal.iag.ir/article_56971_488ec2caad61c3fd6e56b47a0c256ee2.pdf
انجمن ژئوپلیتیک ایران
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
2538-3698
5
16
2009
12
22
رویکردی به برنامهریزی فضایی: بررسی اثرات متقابل توسعه و امنیت در مناطق مرزی مطالعه موردی: استان خوزستان 1388- 1358
134
159
FA
علیرضا
عندلیب
ـ استادیار برنامهریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران
شریف
متاو
- استادیار برنامهریزی شهری، دانشگاه هریوت وات، ادینبورگ، اسکاتلند
این مقاله، به مطالعه بخشی از نوار مرزی ایران و عراق میپردازد که شاهد انواع درگیریها و منازعات پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1359 و همچنین جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران بوده است. نزاعها و درگیریهای نظامی میان ایران و عراق در این منطقه، تا کنون تأثیرات ویژهای بر امنیت و توسعه و فرآیند تعامل دوسویه این دو عنصر در سطوح منطقهای و ملی داشته است. هدف عمده این پژوهش پاسخ به پرسشهایی است که در خصوص روابط متقابل میان امنیت و توسعه در مناطق مرزی وجود دارد. دورة زمانی این پژوهش 30 ساله بوده و از سال 1358 تا 1388 شمسی را در بر میگیرد.<br /> نتایج بهدست آمده نشان میدهد که در مناطق مرزی متغیرهای متعددی با یکدیگر ارتباط معنیداری داشته و بهصورت سیستماتیک بر یکدیگر تأثیر میگذارند. همچنین رابطه مثبت زیادی میان شاخصهای توسعه و شاخصهای امنیتی وجود دارد. نتایج تفصیلی حاکی از آن است که در منطقه مورد مطالعه، شاخصهای امنیتی در نواحی مرزی دارای اقتصاد توسعهیافتهتر مثل آبادان و ماهشهر، نسبت به دیگر نواحی توسعهنیافته نظیر شوش و دشت آزادگان، در سطح بالاتری قرار دارند و در نواحی که فقر و بیکاری بیشتر است، ناامنی نیز بیشتر میباشد. از طرف دیگر امنیت، دو شرط لازم برای توسعه منطقهای که همانا جذب فعالیتهای اقتصادی و سرمایهگذاری میباشد را فراهم میکند.<br /> <br />
برنامهریزی فضایی,مناطق مرزی,امنیت,خوزستان,ایران
https://journal.iag.ir/article_56972.html
https://journal.iag.ir/article_56972_1ca0aa8a0a1293b9f21473cda2fce46c.pdf