TY - JOUR ID - 66685 TI - تأمّلی در موضوع علم جغرافیا JO - فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک JA - IGQ LA - fa SN - 1735-4331 AU - واثق, محمود AU - بدیعی ازنداهی, مرجان AU - نبوی, لطف الله AU - محمدی, احد AD - استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران AD - دانشیار فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس AD - گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران Y1 - 2018 PY - 2018 VL - 14 IS - 49 SP - 176 EP - 221 KW - ذات KW - صفات ذاتی KW - موضوع علم KW - علوم حقیقی KW - علوم اعتباری KW - غایت علم KW - جغرافیا DO - N2 - بر اساس تعریف علمای علم منطق، موضوعِ یک علم عبارت از آن چیزی است که در آن علم از احوال و عوارض ذاتی و بی­واسطۀ آن بحث می­شود. عوارض ذاتی به آن دسته از صفات اشیاء و پدیده­ها گفته می­شود که مستقیماً از ذات پدیده یا شیء برمی­خیزند و در موجودیّت خود نیازمند هیچ واسطه­ای نمی­باشند. به‌طور مثال، صفاتی چون رشد و تغذیه در زمرۀ صفات ذاتی موجودات جاندار بوده و مستقیماً به ذات آن­ها وابسته­اند. همچنین صفت نطق(تفکّر) در انسان، صفتی است که به‌طور مستقیم به ذات انسان وابسته است. در حالی­که وقتی به صفت نویسنده در مورد انسان اشاره می­شود، این صفت با واسطۀ صفت تفکّر و نطق به انسان نسبت داده می­شود. صفاتی نظیر وحدت و کثرت، حادث و قدیم، مجرّد و مادّی و نظایر این­ها، در زمرۀ صفات ذاتی هستی به​شمار می­روند امّا صفاتی چون سنگین یا سبک، سرد یا گرم جزو صفات باواسطۀ هستی محسوب می­شوند؛ زیرا هستی ذاتاً سنگین یا سبک، سرد یا گرم و ... نیست و این صفات صرفاً از طریق واسطه­ای به نام جسم به هستی نسبت داده می­شود. مطابق بیان فوق آن دسته از علوم که به مطالعۀ پدیده­ها و اشیاء حقیقی که واجد ذات هستند، می­پردازند؛ در زمرۀ علوم حقیقی قرار می­گیرند؛  نظیر فلسفه، ریاضیات و منطق. روشن است این دسته از علوم به دلیل پرداختن به هستی­های دارای ذات، واجد موضوع می­باشند. امّا آن گروه از علومی که به مطالعه در احوال پدیده­های فاقد ذات می­پردازند، جزء علوم اعتباری محسوب می­شوند؛ نظیر علوم اجتماعی و از جمله علم جغرافیا. در علومی نظیر جامعه­شناسی و جغرافیا، پدیده­هایی همچون جامعه، کشور، ملّت، دولت، سازمان­ها و نهادها، فضاها و نظایر آن­ها که پدیده­هایی برساخته و اعتباری بوده و فاقد ذات هستند، مورد مطالعه قرار می­گیرند. شکّی نیست که پدیده­های فاقد ذات، به طریق اولی فاقد صفات ذاتی نیز هستند و از آنجا که در تعریف موضوع یک علم، پرداختن به صفات ذاتی پدیدۀ مورد مطالعۀ آن علم شرط اصلی است، لذا با فقدان ذات و ایضاً صفات ذاتی، به​خودی خود موضوع نیز منتفی خواهد شد. بر این اساس می­توان گفت علم جغرافیا به​دلیل مطالعه پیرامون پدیده­های فاقد ذات (اعتباری)، فاقد موضوع می­باشد. هدف اصلی این مقاله تحقیق و بررسی پیرامون این مسئله است. UR - https://journal.iag.ir/article_66685.html L1 - https://journal.iag.ir/article_66685_402b2831fe4e147e72f8984be0eeeda2.pdf ER -