TY - JOUR ID - 73820 TI - منطقه تقسیم شده و چالشهای ناشی از آن بر تحدید حدود مرزهای ‏دریایی ایران در شمال خلیج فارس JO - فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک JA - IGQ LA - fa SN - 1735-4331 AU - راستی, عمران AD - استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه بیرجند Y1 - 2018 PY - 2018 VL - 14 IS - 50 SP - 136 EP - 167 KW - قلمروسازی KW - منطقه بی‌طرف/ تقسیم شده KW - مرزهای دریایی KW - خلیج فارس KW - ایران KW - کویت.‏ DO - N2 - رأس شمالی خلیج فارس، از جمله پهنه‌های دریایی در جهان است که تحدید حدود مرزهای دریایی و فلات قاره آن تاکنون تحت تأثیر دلایل و عوامل مختلف سیاسی، جغرافیایی، ژئوپلیتیکی، اقتصادی، فنی و حقوقی به سرانجام نرسیده است که مرز فلات قاره ایران و کویت از آن جمله است. در این میان پدیده سیاسی- فضایی «منطقه بی‌طرف/ تقسیم شده» بین کویت و عربستان به‌عنوان یکی از مواریث حضور و عملکرد بریتانیا در مرزبندیهای خاورمیانه، از جمله پدیده‌هایی است که تأثیرات خاص خود را بر فرایند تحدید حدود مرزهای دریایی خلیج فارس داشته است. منطقه بی‌طرف طی توافقنامه 1965 و توافقنامه تکمیلی آن در 1969 بین عربستان و کویت تقسیم گردید. به​علاوه دو کشور عربستان و کویت در سال 2000 میلادی توافقنامه‌ای به امضا رساندند که مورد اعتراض ایران قرار گرفت. طی این توافق، دو کشور به اختلافاتشان بر سر مالکیت جزایر قاروه و ام‌المرادیم پایان دادند و مرز دریایی خود و همچنین حدود شمالی و جنوبی «محدوده توسعه مشترک» را در ورای دریای سرزمینی منطقه تقسیم شده تعیین و تحدید نمودند. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی – تحلیلی و با بهره‌گیری از اسناد، توافقنامه‌ها، منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی به بررسی تأثیرات این پدیده سیاسی- فضایی بر فرایند تحدید حدود مرزهای دریایی در ضلع شمالی خلیج فارس پرداخته است. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که مواد توافقنامه‌های مربوط به تقسیم منطقه بی‌طرف و تعیین مرز دریایی نه‌تنها موانع موجود بر سر افراز مرز فلات قاره ایران و کویت و ایران و منطقه مزبور را مرتفع نساخته است بلکه بر پیچیده‌تر شدن آن نیز افزوده است. بنابراین مسئله تحدید حدود مرزهای دریایی و فلات قارهدر شمال خلیج فارس علاوه بر موارد اختلافی قبلی از جمله اختلاف بر سر منابع نفتی و گازی، عدم پذیرش خطوط مبدأ و استفاده از برخی جزایر در ترسیم خط مبدأ، با پیچیدگی‌ها و اختلافات جدیدی  از جمله توافق کویت و عربستان بر سر بهره‌برداری مشترک از منابع بستر منطقه تقسیم شده مواجه شده است. در حال حاضر اگرچه ایران و دو کشور مقابل، اعتراضاتی نسبت به عملکرد همدیگر در این منطقه دارند و مواضع آنها در زمینه تحدید حدود مرز منطقه بی‌طرف یکسان نیست، اما طرفین بر حل و فصل این مسائل از طریق مذاکره و توافق تأکید دارند و می‌توان گفت ابزار دیپلماسی، تفاهم و همکاری کارآمدتر از آن است که نتواند گره‌های پیچیده و دشوار را بگشاید. UR - https://journal.iag.ir/article_73820.html L1 - https://journal.iag.ir/article_73820_7e3490a2b66c6f3f8977985896f135c2.pdf ER -