2024-03-29T12:59:53Z
https://journal.iag.ir/?_action=export&rf=summon&issue=17821
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1400
17
61
اصول مکتب ژئوپلیتیک انسانگرا
محمد رضا
حافظ نیا
ژئوپلیتیک به عنوان شاخهای از رشته جغرافیای سیاسی دارای ماهیت علمی است و همانند هر نظام علمی دیگری در سپهر معرفتی بشر، دارای دو وجه بنیادی و کاربردی است. وجه بنیادی ژئوپلیتیک به تولید نظریههای علمی و گزارههای نظری و توسعه معرفتشناسی ژئوپلیتیک میپردازد. وجه کاربردی آن ناظر بر تولید نظریههای کاربردی، الگوها و روشهای عملی ژئوپلیتیک در راستای رفع نیازهای ملتها، کشورها و جوامع بشری است. دانش کاربردی ژئوپلیتیک میتواند همانند گزارهها و نظریههای کاربردی سایر رشتههای علمی تا حدی متاثر از جهانبینی، ایدئولوژی، فرهنگ، نگرش و نیز علائق ملتها، کاربران سیاسی و حکومتها باشد. بنابراین دانش و معرفت ژئوپلیتیکی همانند سایر رشتههای علمی بشر در ذات خود پسندیده و مفید است و برای پاسخگویی به نیازهای ملتها و ابنای بشر باید پیشرفت نماید. ولی باید سعی شود که دانش ژئوپلیتیک در هر مقیاسی اعم از جهانی، ملی و یا محلی مورد سوءاستفاده حکومتها و بازیگران سیاسی قرار نگیرد. بلکه بر عکس در خدمت رفع نیازهای شهروندان، سازههای انسانی، ملتها و جوامع بشری قرار گیرد، و حکومتها و بازیگران سیاسی نیز آن را در همین راستا بکار گیرند.
2021
03
21
1
9
https://journal.iag.ir/article_129256_a917a77c78fc1692365cde830caca3cd.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1400
17
61
نکاتی چند درباره وضعیت حقوقی ایران در دریای خزر
درّه
میرحیدر
سوالی که میخواهم در ابتدا مطرح کنم این است که چرا ایران پس از گذشت یک قرن از عقد معاهده دوستی با شوروی در 26 فوریه ۱۹۲۱ میلادی برابر با 18 اسفند 1299 شمسی و در پی آن معاهده بازرگانی و بحرپیمایی در 25 مارس ۱۹۴۰ میلادی برابر با 5 فروردین 1319 شمسی که هنوز معتبر هستند موفق نشده است وضعیت حقوقی خود را در دریای خزر مشخص نماید و به عبارتی سهم خود را از دریای خزر بگیرد.
به نظر من برای پاسخ به این سوال باید سه عامل مهم را در نظر گرفت:
۱- عدم توازن قدرت میان ایران و روسیه شوروی
2- عدم موفقیت ایران در پرکردن خلا قدرت ایجاد شده پس از فروپاشی شوروی
۳- مشکلات ناشی از ویژگیهای طبیعی دریای خزر
2021
03
21
10
18
https://journal.iag.ir/article_129257_7ff3b4c83894cdf5d534975c93661aa4.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1400
17
61
تحلیل ژئوپلیتیکی روابط ایران و ترکیه در دوره حزب عدالت و توسعه
عطالله
عبدی
یدالله
کریمی پور
عبدالرضا
فرجی راد
زهرا
ساعی
ایران و ترکیه به عنوان دو کشور دارای نظام معنایی و علایق خاص و سلسله منافع مشترک و برخی تضادها هستند. عوامل گوناگونی بر روابط این دو کشور تأثیر میگذارد که سبب ایجاد نوساناتی در روابط دوجانبه آنها میشود. آنچه در این پژوهش مد نظر قرار داد بررسی روابط ژئوپلیتیکی ایران و ترکیه و فراز و فرودهای آن در دوره حزب عدالت توسعه است.روش تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی و بر مبنای رویکرد واقعگرایی ژئوپلیتیکی است. علاوه بر این جهت تجزیه و تحلیل یافتههای تحقیق از روش AHP بهره گرفته شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد روابط ژئوپلیتیکی در این دوره تحت تاثیر سه عامل رقابت، تعارض و همکاری قرار داشته است. میتوان بیان نمود که ایران و ترکیه در سطح منطقهای علاوه بر همکاریهای گسترده در زمینه انرژی و پرونده هستهای به عنوان رقیب یکدیگر مطرح هستند و هر یک در تلاش برای رسیدن به اهداف و منافع ملی خود در قالب مطرح شدن به عنوان قدرت سطح یک در منطقه غرب آسیا هستند. در نهایت نتایج تحقیق نشان میدهد که با استفاده از الگوهای تعارض، همکاری و رقابت میتوان سیاست خارجی متناسب با شرایط را تدوین نمود و از طریق تدوین سیاستهای صحیح در راستای رسیدن به اهداف و منافع ملی گام برداشت.
ژئوپلیتیک
واقع گرایی
ایران
ترکیه
AHP
2021
03
21
19
56
https://journal.iag.ir/article_105237_5ddacfc27cb518dce884162159efb796.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1400
17
61
متغیرهای منطقهای اثرگذار بر تحولات امنیتی ژاپن: 2012-2019
زینب
فرهادی
بهاره
سازمند
مسعود
موسوی شفائی
محسن
اسلامی
شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم و از دست دادن قوای نظامی و ممنوعیت کنشگری مستقلانه نظامی پس از این دوران این کشور را از نظر امنیتی به یک دولت وابسته و منفعل تبدیل کرد. اگر چه در سالهای پس از جنگ جهانی دوم چتر امنیتی آمریکا توانست ژاپن را از بحرانهای جنگ سرد و پسازآن حفظ کند اما احساس عدم امنیت وجودی در سالهای اخیر باعث ایجاد پویاییهای قابلتوجهی در راهبردهای کلان این کشور شده است و ما شاهد آن هستیم که ژاپن به عنوان یک قدرت متوسط[1] به سمت از میان برداشتن موانع کنشگری فعالانه در سیاست بینالملل و افزایش توانمندیهای نظامی حرکت کرده است. این احساس عدم امنیت ناشی از دگرگونی در محیط امنیتی شرق آسیا بوده که باعث تغییر در ادراکات سیاستگذاران امنیتی ژاپن شده و این کشور را در مسیر پاسخگویی به این تهدیدها و چالشها قرار داده است. سؤالی که در این زمینه مطرح میشود این است که چه متغیرهای محیطی باعث درک ژاپن از تهدید وجودی شده و پاسخ ژاپن به این تهدیدها چه بوده است؟ فرضیه پژوهش حاضر بر این مبنا استوار است که چین و کره شمالی بر اساس چهار مؤلفه تعریفکننده تهدید(قابلیت کلی، مجاورت جغرافیایی، توانمندی تهاجمی، نیات خصمانه) که در نظریه موازنه تهدید استفن والت مطرحشده است بهعنوان یک تهدید علیه امنیت وجودی ژاپن تعریفشده و این کشور را به سمت موازنهسازی تهدید به دو صورت داخلی و خارجی سوق داده است. روش پژوهش در این مقاله در قالب رویکردهای تبیینی-تحلیلی و با بکارگیری روش تلفیقی(تلفیق روشهای کمی و کیفی) خواهد بود. شیوه گردآوری دادهها نیز کتابخانهای و مبتنی بر آمار و اسناد بینالمللی است.
ژاپن
ایالاتمتحده آمریکا
چین
کره شمالی
موازنه تهدید
2021
03
21
57
83
https://journal.iag.ir/article_93320_4fd466ab41ff417b5b6cccfb478ca2eb.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1400
17
61
روندپژوهی تاریخی و آیندۀ فدرالیسم عراق
جمال
بوداقی
محسن
خلیلی
اکبر
حیدری
عراق همواره اسیر بیثباتی سیاسی بوده است. در نوشتار حاضر، برپایهی روندپژوهیتاریخی، آیندی فدرالیسم عراق در افق 2030 بررسی شد. گردآوری دادهها به روش دلفی و با بهرهگیری از نرمافزار میکمَک صورت گرفت. پیشانگارهها، در قالب سناریوهای مطلوب(عراق، در حالت فدرالیسم واقعی همراه با عدم تمرکز و تقسیم متوازن ثروت و قدرت)، خوشبینانه(تداعیکنندهی حالت فعلی عراق و تداومِ نظام سیاسیِ بیثبات و فاقدِ اقتدار) و بروز بحران(فروپاشی عراق و برجستهشدن خواستهای استقلالطلبانه و بازگشت نظام سیاسی بهشکل اقتدارگرایانه) مطرح گردیدند. دو پرسش پژوهش چنین بود: تاریخ معاصر عراق چه پیشزمینهها و مقتضیاتی را برای فدرالیسم پدیدار کرده است؟ چه سناریوهایی دربارهی وضعیت آیندهی فدرالیسم در عراق قابل ارائه هستند؟ یافتههای نوشتار، نشاندهندهی احتمالِ بروز دو سناریوی خوشبینانه و بروز بحران، در افق 2030 برای فدرالیسم عراق است.
عراق
فدرالیسم
آیندهپژوهی
روندپژوهی تاریخی
سناریو
2021
03
21
84
115
https://journal.iag.ir/article_103979_ce9297bf477ee51d9cdde7510c8ce977.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1400
17
61
ژئوپلیتیک انرژی و مداخله نظامی روسیه در سوریه
زهرا
زمردی انباجی
امیر محمد
حاجی یوسفی
با آغاز رقابتهای داخلی و منطقهای در سوریه(2011)، روسیه بههمراه ایران و حزبالله لبنان به حمایت دیپلماتیک و نظامی از دولت بشاراسد مبادرت کرد؛ اما از سپتامبر 2015 مسکو وارد تحولات میدانی سوریه شد. ازآنجاییکه ورود روسیه به جنگ سوریه و خاورمیانه پس از فروپاشی شوروی بیسابقه است؛ بنابراین سوال مطرح در پژوهش «چرایی حمایت نظامی مستقیم روسیه در سال 2015 از حکومت بشار اسد است؟». ادعای مقاله این است از زمانی که پوتین رئیس جمهور روسیه شد(1999)، یکی از مهمترین اهدافش تبدیل شدن روسیه به قدرت برتر در حوزه انرژی بودهاست. از دید این مقاله رقابت بازیگران منطقهای (بهویژه ترکیه) میتوانست عاملی مهم در عدم دستیابی روسیه به اهدافش باشد؛ از این رو در سال 2015 با پیشروی نیروهای تروریستی تحت حمایت مستقیم ترکیه بهسمت دمشق، روسیه تصمیم به دخالت مستقیم نظامی در این کشور گرفت. بنابراین فرضیه مقاله بدین قرار است «روسیه با نفوذ ژئوپلیتیک در سوریه درصدد کنترل بر یکی از مسیرهای اصلی انتقال انرژی در منطقه غرب آسیا و تبدیل شدن به قدرت برتر انرژی است».
روسیه
ژئوپلیتیک انرژی
سوریه
غرب آسیا
2021
03
21
116
144
https://journal.iag.ir/article_102187_40b44ffbb48806ecc2d1bf75230c212e.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1400
17
61
تبیین ژئوپلیتیکی روابط طوایف در حوزه انتخابیه مَمَسَنی
مراد
کاویانی راد
وحید
صادقی
سید محمد حسین
حسینی
فضای جغرافیاییِ به ذات قدرت آفرین است و کوشش کُنشگران و بازیگران سیاسی معطوف به حضور در فضاست. انتخابات یکی از ابزارهای فضاسازی و قلمروگستری بازیگران سیاسی است. حوزه انتخابیه مجلس شورای اسلامی در ایران یکی از نمودهای فضاسازی و فضاگستری نامزدها و جریانهای مؤثر در فرایند انتخابات است. در این میان، در آن دست استانهایی که هنوز بافت و ساخت طایفهای دارند، طایفه هنوز کارکرد سنتی خود را حفظ و بازتولید میکند. حوزه انتخابیه ممسنی در استان فارس از جمله قلمروهایی است که ساختار فضاییِ طایفه نقش جدی در روند تحولات و هماوردیهای انتخاباتی دارد. از این رو، فهم روابط طوایف این حوزه با یکدیگر در کارزار انتخابات مُستلزم شناسایی الگوی مناسبات قدرت میان آنهاست. پژوهش کنونی که ماهیتی توصیفی ـ تحلیلی دارد بر این فرضیه استوار است که الگوی مناسبات قدرت طوایف در حوزه انتخابیه ممسنی (انتخابات مجلس شورای اسلامی) در قالب طیف ساختار روابط ژئوپلیتیک متنوع و متفاوت است. دروندادهای (نوشتار و دادهها) مورد نیاز به روش کتابخانهای، اسنادی و میدانی (مشاهده) گردآوری شده است. برآیند مطالعات صورت گرفته نشان داد، با توجه به ساخت طایفهای حاکم بر حوزه انتخابیه ممسنی در زمان انتخابات، رقابتهایی با ماهیت ژئوپلیتیک بین طوایف موجود در فضای جغرافیایی ممسنی برای کسب قدرت سیاسی (کُرسی مجلس) شکل میگیرد. نوع و الگوی روابط ژئوپلیتیک طوایف مُتنوع و انواعِ «تعاملی»، «رقابتی»، «نفوذ» و «سلطه» را در بر میگیرد. تا جایی که گاه این نوع هماوردیها به تنشهای بین طایفهای در فضای جغرافیایی ممسنی میانجامد.
جغرافیای انتخابات
الگوی روابط ژئوپلیتیک
طایفهگرایی و حوزه انتخابیه مَمَسَنی
2021
03
21
145
177
https://journal.iag.ir/article_102246_c260c8c0712522ddeda665d235b6dd14.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1400
17
61
فضای مجازی، چالش هویتجویی قومی و راهکارهای پیشروی دولت جمهوری اسلامی
عبدالرحمن
حسنی فر
مجید
عباس زاده مرزبالی
کشور ایران و هویت ملی آن امروزه با چالشهای اساسی مواجه گشتهاند که یکی از مهمترین آنها، چالش ناشی از تشدید هویتجویی قومی میباشد. از دیدگاه این مقاله، از مهمترین عواملی که در بروز این چالش نقش دارد، فضای مجازی و رشد و گسترش آن در کشور میباشد. برایناساس سئوالات اساسی مقاله عبارت از این میباشند که، فضای مجازی چگونه توانسته است با تشدید هویتجویی قومی در نزد اعضای گروههای قومی ایرانی، هویت ملی ایران را با چالش مواجه نماید و اینکه دولت جمهوری اسلامی چگونه میتواند به مقابله با این چالش بپردازد؟ در پاسخ به این سئوالات، فرضیههای مقاله بدینترتیب میباشند که، فضای مجازی توانسته است با امکانات خود موجب تقویت گرایش اعضای گروههای قومی ایرانی نسبت به هویت قومیشان و تضعیف دلبستگی آنان به هویت ملی شده و بدینوسیله هویت ملی ایران را با چالش مواجه نماید و اینکه، دولت جمهوری اسلامی میتواند با اتخاذ سیاستهایی چون: مواجههی منطقی با فرایند جهانیشدن و فضای مجازی، بهکارگیری سیاست وحدت در کثرت، ارتقای کیفیت زندگی افراد در مناطق قومنشین و .. با چالش تشدید هویتجوییقومی مقابله نموده و بدینوسیله به تقویت گرایش اعضای گروههای قومی ایرانی نسبت به هویت ملیشان کمک کرده و موجبات تقویت و تحکیم هویت ملی ایران را فراهم نماید. لازم به ذکر است که روش این مقاله، توصیفی–تحلیلی بوده و شیوهی جمعآوری منابع و اطلاعات نیز بهصورت کتابخانهای میباشد.
فضای مجازی
چالش هویتجویی قومی
هویت ملی ایران
گروههای قومی ایرانی
دولت جمهوری اسلامی
2021
03
21
178
213
https://journal.iag.ir/article_115072_a6cd2db1bc9c88c3a39675251ab61480.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1400
17
61
آنتروپیهای سیاسی و ژئوپلیتیکی موثر بر فروپاشی حکومتها (مورد مطالعه: اتحاد شوروی)
سهراب
عسگری
برونداد حکومت به عنوان یک سیستم سیاسی در مقیاس داخلی تولید امنیت، افزایش رفاه و آسایش و در بعد خارجی نیز تعامل با کشورهای دیگر، تقویت حضور در عرصههای مختلف بینالمللی و تعقیب منافع ملی کشور است. کوتاهی سیستم سیاسی در انجام وظایف خویش باعث پیدایش آنتروپیهای گوناگون میگردد. این پژوهش که از نوع توصیفی-نحلیلی است و به شیوه کتابخانهای انجام شده، تلاش میکند مهمترین آنتروپیهای موثر در فروپاشی حکومتها را تبیین نماید. با توجه به قلمرو پژوهش، دو گروه از آنتروپیها مورد بررسی قرار گرفتهاند: آنتروپیهائی که بنیان سیاسی دارند و آنتروپیهائی که دارای بنیان ژئوپلیتیکی هستند. یافتههای پژوهش تاکید دارند که مهمترین آنتروپیهائی که یک سیستم سیاسی را تهدید میکنند عبارتند از: فساد اداری-سیاسی، کاهش سطح و میزان سرمایه اجتماعی، محدود شدن آزادیهای فردی، و آزادی بیان، واگرائی و چالشهای ژئوپلیتیکی. دوام و تقویت آنتروپیها باعث تضعیف بیشتر سیستم و بازخورد منفی آن باعث حرکت سیستم سیاسی به سمت وضعیت آنتروپیک میگردد و دوام وضعیت آنتروپیک به میرائی و در نهایت به فروپاشی منتهی میگردد؛ سرنوشتی که اتحاد شوروی به آن گرفتار شد.
سیستم سیاسی
آنتروپی سیاسی
چالش ژئوپلیتیکی
شوروی
2021
03
21
214
244
https://journal.iag.ir/article_107534_b80dd8c260e142e1630f8451d3eb9344.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1400
17
61
نسبت ژئوپلیتیک و راهبردهای ملی توسعه در ایران از دیدگاه آمایش سرزمین
مصطفی
رشیدی
مراد
دلالت
آمایشسرزمین رویکردی منطقی و علمی به برنامهریزی در پهنهی سرزمین است که بیانگر این واقعیت است که بدون توجه به ظرفیتهای سرزمینی، بهرهوری به حداقل میرسد. از اینرو در مقاله حاضر سعی شده تا به بررسی و آسیبشناسی این برنامهریزیها در فضای سرزمینی ایران از دیدگاه آمایشسرزمین بپردازد و به ارائه مدلی راهبردی دست یابد. در این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که تأکید صرف بر کارکردهای سنتی سرزمینی مانند کشاورزی و فعالیتهای وابسته به آب و عدم توجه به کارویژههای جدید و منطبق بر توان سرزمین و اقتضائات جهان امروز مانند تجارت و توریسم و غیره و همچنین سازماندهی سیاسی غیر منطبق بر نواحی و واقعیتهای جغرافیایی کشور، سبب بروز آسیبهای ژئوپلیتیکی کنونی شده است. برای ارائه مدل راهبردی از روش تحلیل راهبردی سوات «SOWT» و برای الویتبندی راهبردها از ماتریس «QSPM» استفاده شده است. روش تحقیق این مقاله نیز تحلیلی- توصیفی است. یافتههای تحقیق گویای آن است که «راهبردهای ملی توسعه در ایران با ارائه درکی جامع از قوتها و ضعفهای داخلی سرزمین و تهدیدها و فرصتهای خارجی و نیز آسیبهای ناشی از برنامهریزی انسانی در فضای جغرافیایی، زمینه را برای ارائه یک مدل راهبردی منطبق بر واقعیتهای جغرافیایی و آمایش سرزمین در فضای سرزمینی ایران فراهم مینماید.
آمایشسرزمین
ژئوپلیتیک
آسیبشناسی
مدل راهبردی
2021
03
21
245
274
https://journal.iag.ir/article_108358_bc3ea7f418ab62a97c7ffa81c919ec34.pdf