2024-03-29T13:20:24Z
https://journal.iag.ir/?_action=export&rf=summon&issue=6919
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1395
12
43
مسئله کردی در روابط ایران و ترکیه
الهه
کولایی
رحمن
حریری
بهناز
اسدیکیا
در فراز و نشیب روابط ایران و ترکیه، مسئله کُردی آثار و پیامدهای داخلی و منطقهای آشکاری داشته است. ملاحظات ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی ایران و ترکیه از دهه 1990 به بعد، آشکارا با نیازهای اقتصادی دو کشور پیوند یافته است. این نیازها همکاری دو کشور را معطوف به توجه به واقعیتهای ژئوپلیتیک نموده است. هیچیک از این دو کشور با نفوذ بر جنبش کُردی در کشور دیگر؛ مشروعیت و ساختار نظام حکومتی دیگری را تهدید نکرده است. از طرفی رقابتهای دو کشور در کردستان عراق و سعی در تأثیرگذاری بر تحولات مناطق کردنشین سوریه پس از بحران سوریه، حملات داعش علیه کوبانی، روابط دو کشور را بهسوی تنش پیش برد. مسئله کُردها و ملیگرایی کُردی، بهویژه در کردستان عراق و مناطق کردنشین سوریه، موجب واگرایی در روابط ایران و ترکیه شده است. این نوشتار با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی، روابط ایران و ترکیه را در پیوند با مسئله کُردها از سال 1991 تا 2013 بررسی میکند. بهنظر میرسد مسئله کردی بر سیاستهای کلی ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی دو کشور تأثیر تعیینکنندهای نداشته است.
مسئله کردی
ایران
ترکیه
عراق
سوریه
کردستان
2016
09
22
1
27
https://journal.iag.ir/article_55760_2a29ac5bae0e95fa63262b9dbd6c565e.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1395
12
43
مفهومسازی گفتمان ژئوپلیتیکی تروریسم؛ تصویرسازی ژئوپلیتیکی دولت بوش از خاورمیانه
زهرا
احمدیپور
رضا
جنیدی
فردوس
آقا گلزاده
پژوهش حاضر با بهرهگیری از رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی درصدد تبیین مفهوم گفتمان ژئوپلیتیکی تروریسم است. آنچه تروریسم را به گفتمانی ژئوپلیتیکی تبدیل میکند، تعاریف متفاوت حکومتها از تروریسم و استفاده ابزاری از آن جهت توجیه اقدامات ژئوپلیتیکی خود میباشد. گفتمان ژئوپلیتیکی تروریسم را بهسختی میتوان چیزی بیش از “معجونی استعاری از اصطلاحات خاص سیاسی” دانست که هر یک از قدرتها در راستای تأمین منافع خود در صدد تعریف آن هستند و در راستای مقبول جلوه دادن آن در نظر افکار عمومی با یکدیگر رقابت میکنند. مقاله حاضر در جهت تبیین این مفهوم، گفتمان ژئوپلیتیکی تروریسم در دولت بوش را بر اساس تحلیل انتقادی گفتمان، بهعنوان نمونهای موردی، مورد تحلیل قرار میدهد. یافتههای تحقیق نشان میدهد که دولت بوش، در فرایند تصویرسازی ژئوپلیتیکی خود از خاورمیانه، از دوگانههای مختلفی که از گفتمان تروریست برساخته میشود، بهره میگیرد تا ضمن هویتسازی، مداخلات ژئوپلیتیکی خود در سطح جهان بهویژه در عراق و افغانستان را توجیه نماید. مهمترین این دوگانهها عبارتند از: خوب در برابر بد؛ قانونمداری در برابر قانونشکنی؛ تمدن در برابر بربریت؛ و آزادی در مقابل استبداد.
گفتمان ژئوپلیتیکی تروریسم
ژئوپلیتیک انتقادی
تصویرسازی ژئوپلیتیکی
دوگانه انگاری
دولت بوش
2016
09
22
28
53
https://journal.iag.ir/article_55761_85e65f49032b3806bc9a8bac6111abe0.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1395
12
43
نقش فضاهای جغرافیایی در رقابت قدرتها؛ مطالعه موردی: کشور عراق
عطاالله
عبدی
ساکار
شیرزاد
فضاها و مکانها عرصه رقابت قدرتها و بازیگران سیاسی برای نفوذ و اثرگذاری است. در این راستا کشور عراق با توجّه به نحوه تأسیس آن پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی و چگونگی ترسیم مرزهایش، موزائیکی از اقوام و مذاهب را در هارتلند خاورمیانه به نمایش گذاشته است بهطوریکه این امر اکنون نه تنها مانعی در راه حفظ یکپارچگی سرزمینی و ایجاد هویّت ملّی شده است، بلکه زمینه نفوذ، مداخله و رقابت قدرتها و گروههای بنیادگرا را نیز در این کشور فراهم کرده است. بنابراین هدف مقاله حاضر بررسی نقش و تأثیر فضاهای جغرافیایی (قومی ـ مذهبی) در رقابت قدرتها میباشد. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری اطّلاعات به دو شیوه کتابخانهای و میدانی است و تعداد 40 پرسشنامه بین جامعه آماری توزیع گردیده و با استفاده از روش آمار استباطی، فرضیات ارزیابی و تأیید گردید و بهصورت نظری و تئوریک نیز تجزیه و تحلیل یافتهها انجام گرفته است؛ بهطوریکه نتیجه تحقیق بیانگر آن است که قدرتهای تأثیرگذار در این کشور با بهرهبرداری ابزاری از مؤلفههای قومیّت و مذهب درصدد دستیابی به منافع و اهداف سیاسی و استراتژیک خویش هستند.
فضای جغرافیایی
رقابت قدرتها
ساختار قومی
ساختار مذهبی
عراق
2016
09
22
54
84
https://journal.iag.ir/article_55762_567926ec76ab7df60c641198d5d96fd8.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1395
12
43
تبیین عوامل مؤثر در شکل گیری الگوهای مختلف رفتاری در بحران قره باغ
علی
ولیقلی زاده
بدون تردید، رفتار هر بازیگر در معادلات بینالمللی بهویژه بحران های ژئوپلیتیکی معلول عوامل ویژهای است که این عوامل، رویکردها، رفتارهای خاص و حتی متناقض بازیگران را در معادلات بینالمللی جهت دهی میکنند. مسلماً بحران ژئوپلیتیکی قره باغ نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنا بر همین اصل سوال اصلی مقاله این است که بنیانهای شکل گیری چنین رفتارهای متفاوت از سوی بازیگران مختلفت در بحرانهای ژئوپلیتیکی بهویژه بحران قره باغ چیست؟ فرضیه مطرح این است که الگوهای رفتاری بازیگران معلول عوامل مختلفی از جمله رویکرد راهبردی، کدهای ژئوپلیتیکی، تعلقات ژئوپلیتیکی، نگرانی های ژئوپلیتیکی و منافع ملی بازیگران درگیر در بحران است. در همین ارتباط، طبق نتایج مقاله بهخاطر نقش آفرینی کاملاً متفاوت این عوامل، نتیجه این امر شکل گیری و بروز الگوهای رفتاری کاملاً مبهم و متناقض از سوی بازیگران مختلف در بحران قره باغ است. در واقع، تعارضات و تفاوتهای ادراکی هر کدام از بازیگران نسبت به این متغیرها باعث می شود که بازیگران درباره تحولات جاری پیرامون بحران قرهباغ و حل آن رفتارهای مبهم و متناقضی از خود نشان دهند.
بحران ژئوپلیتیکی
کد ژئوپلیتیکی
منافع ژئوپلیتیکی
قفقاز
قرهباغ
2016
09
22
85
120
https://journal.iag.ir/article_55763_c94c91e64a1cebb8940a264c2a546f33.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1395
12
43
تحلیل ژئوپلیتیکی روابط ایران و عمان در قبل و بعد از انقلاب اسلامی
امیرسعید
کرمی
احمد
دوست محمدی
روابط ایران و عمان چه در دوره قبل و چه بعد از انقلاب اسلامی کمتر از قاعده کلی روابط با اعضای شورای همکاری خلیجفارس تبعیت کرده بهگونهای که این رابطه حتی در اوج قطببندی منطقهای همچنان حفظ شده است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانهای در نظر دارد به چرایی ثبات در روابط تهران و عمان بپردازد. فرضیه این پژوهش این است که اشتراکات تاریخی- فرهنگی در قالب وجود مذهب اباضیه در عمان و تشیع در ایران و تاریخ و فرهنگ مشترک در کنار ژئوپلیتیک تنگه هرمز و رویکرد اعتدالگرایانه سلطان قابوس، موجب نوعی روابط پایدار شده است. از اینرو برای توضیح روابط دو کشور، نظریه سازهانگاری مورد استفاده قرار خواهد گرفته است.
سیاست خارجی
ژئوپلیتیک
سازهانگاری
ایران
عمان
2016
09
22
121
151
https://journal.iag.ir/article_55764_15c16b00aed2469b1b259aa95326a9cc.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1395
12
43
تأثیر اختلافات کشورهای عضو اتحادیه اروپا بر جایگاه این اتحادیه در نظام جهانی
سید حسن
میرفخرائی
اتحادیه اروپا یکی از مهمترین و منسجمترین اتحادهای متشکل از دولتها در ابعاد سیاسیـ اقتصادی است که پس از جنگ جهانی دوم گامهای زیادی در جهت همگرایی و هماهنگی بیشتر و همچنین گسترش قلمرو خود برداشته است. اگرچه این اتحادیه مفهوم و برداشت جدیدی از همکاری و همگرایی میان دولتها را وارد ادبیات روابط بینالملل نمود، ولی به واقع برای فهم جایگاه آن در نظام جهانی باید با تامل بیشتری نگریست. دو هدف عمده در این پژوهش دنبال شده است: نخست اختلاف نظرهای صورتگرفته میان اعضای اتحادیه اروپا چه تأثیری بر وضعیت فعلی این اتحادیه در نظام جهانی داشته است؟ و دوم، بررسی تداوم اختلافنظر و تعارض دیدگاهها میان اعضاء چه اثری بر آینده راهبردی و جایگاه اتحادیه اروپا که در نظام چندقطبی برای آن متصور شدهاند خواهد داشت؟ پاسخ موقت به پرسش فوق بدینگونه خواهد بود که وجود اختلاف و تعارض دیدگاهها میان اعضای اتحادیه اروپا در مسائل مختلف داخلی و بینالملی، این اتحادیه را با عدم هویت کارکردی مواجه و به سبب آن نقش و جایگاه استراتژیک آن در آینده جهانی را با تردیدهایی روبرو ساخته و آن را در سطح یک قدرت اقتصادی باقی خواهد گذارد.
منطقهگرایی
واگرایی
معاهده لیسبون
اتحادیه اروپا
نظام جهانی
2016
09
22
152
167
https://journal.iag.ir/article_55765_8ef766b890772ec7569c1c773b203c49.pdf
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
1735-4331
1735-4331
1395
12
43
تحلیل سازوکارهای منجر به برداشت آب رودخانه هیرمند در افغانستان با تأکید بر پروژه دولت سازی در آن کشور
محمدرضا
شهبازبگیان
علی
باقری
سید مسعود
موسوی شفایی
رودخانه هیرمند از شمال شرق کشور افغانستان سرچشمه گرفته و پس از طی مسیری نسبتاً طولانی در آن کشور بهسمت ایران جاری میشود. اسناد و مدارک تاریخی حاکی از آن است که علاوه بر عامل هیدرولوژیکی یا همان ریزشهای جوی بهصورت برف و باران، عوامل منطقه ای، توسعه ای و بینالمللی زیادی بر روی برداشت آب در کشور افغانستان و بهتبع آن کاهش آورد رودخانه هیرمند بهسمت ایران تاثیرگذارند. یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر برداشت آب رودخانه هیرمند در کشور افغانستان نقش سیاستهای کشورهای خارج از حوضه آبریز آن رودخانه، در افزایش انگیزه و توان عملیاتی کشور افغانستان در برداشت آب رودخانه هیرمند در آن کشور می باشد. نقش این عامل در برداشت آب در کشور افغانستان که از آن در ادبیات نوین مدیریت آبهای مرزی تحت عنوان نقش بازیگر سوم نام برده می شود، در این مقاله مورد تحلیل قرار گرفته است. بهدنبال تحلیل نقش عامل بازیگر سوم در برداشت آب رودخانه هیرمند در کشور افغانستان پس از حادثه 11 سپتامبر، بهعنوان تأثیرگذارترین واقعه سیاسی و بینالمللی در آن کشور، پروژه دولت سازی توسط ایالات متحده در کشور افغانستان با تمرکز بر نقش آن در برداشت آب رودخانه هیرمند مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا با استناد به آمار و ارقام بینالمللی منتج از پروژه دولت سازی نقش آن پروژه در برداشت آب رودخانه هیرمند در کشور افغانستان، با ارائه سه سناریو توصیفی از تأثیر پروژه دولت سازی در برداشت آب وسپس تبدیل آنها به ارائه ای کمی از مهار آب رودخانه هیرمند در آن کشور تبیین می شود.
رودخانه هیرمند
هیدروپلیتیک
دولتسازی
ایران
افغانستان
2016
09
22
168
190
https://journal.iag.ir/article_55766_a3601152137d1eee16a9c57d1722db05.pdf