2024-03-28T22:45:33Z
https://journal.iag.ir/?_action=export&rf=summon&issue=6933
Geopolitics Quarterly
Geopolitics
1735-4331
1735-4331
1393
10
35
تبیین نظری مفهوم منطقه استراتژیک پس از جنگ سرد
محمدرضا
حافظ نیا
عزت الله
عزتی
احسان
لشکری
به طور کلی شاخصیابی و مصداق شناسی مفهوم منطقه استراتژیک همواره یکی از دلمشغولیها و دغدغه های فکری اندیشمندان حوزه ژئوپلیتیک بوده است. آنها همواره کوشیده اند با توجه به شرایط گوناگون، شاخصها و مصادیق مختلفی را برای این مفهوم مطرح نمایند و دولتمردان و سیاستمداران را برای دسترسی و تسلط بیشتر بر این مناطق ترغیب نمایند. بدیهی است این مفهوم نیز همانند دیگر مفاهیم مطرح در حوزۀ ژئوپلیتیک از ماهیت سیال و پویا برخودار بوده و در طی زمان در نتیجه تغییر نوع دیدگاه حکومتها نسبت به سرچشمه ها و منابع تولید قدرت و رقابت دچار بازساخت و بازتعریف می گردد. در این راستا به نظر می رسد که با پایان جنگ سرد و فروپاشی نظام دوقطبی شاخصهای مفهومی این موضوع با شاخصهای متناظر با آن در قبل از این دورۀ زمانی یکسان نباشد، که در سالیان اخیر کمتر به آن پرداخته شده است. همین عامل سبب تولید نوعی اغتشاش نظری در چگونگی به کار بردن این مفهوم در متون گوناگون گردیده است. از اینرو در این مقاله کوشش گردیده که با رویکردی توصیفی – تحلیلی شاخصهای مفهومی این مفهوم در بازۀ زمانی بعد از جنگ سرد استخراج گردد. یافته های تحقیق نمایانگر آن است که امروزه حوزههای جغرافیایی ظهور جریانات، شبکه ها و فرایندهای بزرگ مقیاس و جهانی می تواند به مثابه منطقه استراتژیک در نظر گرفته شود.
Strategic region
Competition
Power
Geopolitics
2014
09
23
1
19
https://journal.iag.ir/article_55862_583dfb8ae2e89a60d7c059a3a68b585b.pdf
Geopolitics Quarterly
Geopolitics
1735-4331
1735-4331
1393
10
35
تغییرات اقلیمی و چالشهای ژئوپلیتیکی قطب شمال
دره
میرحیدر
زهرا
پیشگاهی فرد
بهادر
غلامی
قاسم
عزیزی
امیرحسین
رنجبریان
تغییرات اقلیمی پیامدهای ژئوپلیتیکی مهمی را بهدنبال دارند. در دهه گذشته مهمترین تغییر اقلیمی گرم شدن کره زمین بوده است. با گرم شدن کره زمین یکی از مناطقی که اهمیت آن افزایش یافته، قطب شمال است. قطب شمال در طول چند دهه گذشته حدود دو برابر بیشتر از بقیه جهان گرمتر شده است و پیشبینی میشود در اواخر دهه 2030 این منطقه عاری از یخ گردد. این تغییرات اقلیمی قطب شمال را به جبهه مرکزی دیدگاههای ژئوپلیتیکی جدید جهان تبدیل کرده و فرصتها و چالشهایی را ایجاد کرده است. قطب شمال دارای ذخایری عظیمی از منابع طبیعی است و با ذوب یخها برای اولین بار در تاریخ مدرن در مقیاس وسیعی دسترسی به این منابع بهویژه هیدروکربنها امکانپذیر میشود؛ همچنین با کاهش کلاهک یخی، مسیرهای دریایی جدیدی بهوجود میآید که با کوتاه کردن مسیرهای دریانوردی، تجارت و ژئوپلیتیک جهانی را تغییر خواهند داد. این مقاله با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است و نقطه تمرکز آن این مسئله است که در شرایط جدید قطب شمال با چه چالشهای ژئوپلیتیکی مواجه است. نتایج تحقیق نشان میدهد قطب شمال با چالشهایی ماننداختلافات ارضی و ادعاهای متداخل بر سر فلات قاره، افزایش نظامیگری در قطب شمال، تمایلات استقلالطلبانه جوامع بومی، اختلافات بر سر نحوه عبور و مرور از گذرگاههای دریایی و ... مواجه است و این چالشها ناشی از تمایلات قلمروخواهانه کشورهای ساحلی و غیرساحلی و جوامع بومی میباشد.
Climate change
the North pole
Energy
Geopolitical cChallenges
2014
09
23
20
55
https://journal.iag.ir/article_55863_9a3a148bc0a9795557da4588ae52780c.pdf
Geopolitics Quarterly
Geopolitics
1735-4331
1735-4331
1393
10
35
تبیین ژئوپلیتیکی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس مبتنی بر انرژیهای فسیلی
محمدباقر
قالیباف
سید محمد
یعقوبی
ابوالقاسم
محمودی
منطقه خلیج فارس یکی از مناطقی است که جزو اهداف اصلی سیاست خارجی ایران می باشد. آنچه اهمیت منطقه را بیشتر کرده است، وجود ذخایرعظیم انرژی های فسیلی و دست یابی تقریبی تمامی کشورهای حاشیه آن به این ذخایر می باشد. وجود میادین مشترک نفتی و گازی، رقابت بر سر بازاریابی و فروش این محصولات و اختلاف نظرات فراوان بر سر میزان تولید نفت و گاز در مجامعی چون اوپک، موجب شده است که یک پدیده ژئوپلیتیکی بتواند بر سیاست خارجی میان کشورهای این منطقه تأثیری عمیق و قابل تأمل بگذارد. نتایج نشان می دهد با استناد به مطالعه سه عامل میادین مشترک، رقابت بر سر میزان تولید و دست یابی به ریاست اوپک، چالش های سیاست خارجی ایران در قبال انرژیهای فسیلی می تواند در سه رویکرد شکلگیری و اجرا شود: رویکرد تقابلی، تعاملی و مسابقه. در منطقه خلیج فارس بهدلیل تفاوت در نوع مسائل انرژی، شاهد رویکردهای مختلفی بوده ایم.
Geopolitics of energy
Foreign Policy
Fossil Energy
Persian Gulf
2014
09
23
56
75
https://journal.iag.ir/article_55864_f6760eb573c67bfc14094ceda9df692d.pdf
Geopolitics Quarterly
Geopolitics
1735-4331
1735-4331
1393
10
35
بررسی و شناسایی متغیرهای مؤثر بر بی ثباتی نظام سیاسی
سید هادی
زرقانی
هادی
اعظمی
راحله
احمدی
مهم ترین دغدغه هر حکومت و نظام سیاسی دست یابی به ثبات و امنیت پایدار است. ثبات سیاسی حکومت عبارت است از اینکه ماهیت نظام سیاسی علیرغم وجود برخی نوسانها و گذر از بحرانهای مختلف، ثابت و پایدار باقی بماند.از طرفی، هر نظام سیاسی پویا در تعامل با محیط داخلی و خارجی خود، به ناچار درگیر تنشها و بحران هایی می شود که اگر نتواند آنها را مدیریت نماید نظام سیاسی دچار بی ثباتی شده و امنیت آن بهشدت در معرض تهدید قرار می گیرد. بررسی و شناخت متغیرهای مؤثر بر بی ثباتی نظام سیاسی از جمله روشهای مهمی است که می توان تا حد زیادی در کنترل و مدیریت آنها نقش آفرینی کرد. در این پژوهش، مهمترین متغیرهای مؤثر بر بی ثباتی نظام سیاسی، در قالب سه دسته متغیرهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات مورد نیاز تحقیق به دو شیوه کتابخانه ای و میدانی(پرسشنامه)گردآوری شده است و 146 متغیر با توجه بهنظر نخبگان و صاحبنظران معرفی و مورد آزمون قرار گرفت، سپس متغیرها وزن دهی و رتبه بندی شده اند و مهمترین متغیرها در هر عامل شناسایی شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد در عامل سیاسی، وقوع انقلاب، کودتا، جنگ داخلی، کاهش مشروعیت رژیم؛ در عامل اجتماعی– فرهنگی، بروز آشوبهای شهری، نابرابری اجتماعی، فساد اداری– مدیریتی، کمبود آزادیهای مدنی و سرانجام در عامل اقتصادی؛ نرخ بالای بیکاری، فساد مالی در نظام سیاسی-اداری، افزایش فقر و محرومیت و تبعیض اقتصادی مهمترین و تأثیرگذارترین متغیرها بوده اند.
Political stability
Political instability
political system
2014
09
23
76
94
https://journal.iag.ir/article_55865_29d016df858f1cfeb61aa35d219d606a.pdf
Geopolitics Quarterly
Geopolitics
1735-4331
1735-4331
1393
10
35
تبیین رویکردهای قومیتی در شعارهای انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری
عطاالله
عبدی
رضا
رحیمی
محمد
عیوضی
اگر همدلی و همزیستی مسالمتآمیز و برادرانه گروه های زبانی و مذهبی در ایران را بهعنوان قاعده تاریخی حاکم بر مناسبات آنها با همدیگر بدانیم، در کنار آن برهه هایی نیز وجود داشته است که همزیستی میان ملت ایران دست مایه رقابت های میان نخبگان برای دستیابی به فرصت های سیاسی و اجتماعی قرار گرفته است. در این بین انتخابات بهعنوان پدیده ای سیاسی- اجتماعی عرصه خوبی برای مشاهده ورود نخبگان ابزارگرا در این زمینه بوده است.روش پژوهش در این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و دادهها و اطلاعات مورد نیاز آن به روش کتابخانه ای (کتب، نشریات، آرشیو روزنامه ها و اینترنت) گردآوری شده است. همچنین نقشه ها و نمودارهای مورد نیاز این پژوهش با استفاده از نرم افزارهای GIS و Excel تهیه شده است. نتایج پژوهش گویای آن است که طلیعه داران این جریان هیچگاه نتوانسته اند اقبال اکثریت ملت را با خود در کسب رأی همراه نمایند و میزان موفقیت افراد در کارزارهای انتخاباتی نه بر پایه شعارهای قومگرایانه بلکه بسته به توفقیق آنها در طرح مسائل و معضلات ملی است از اینرو مقاله حاضر در پی بررسی این مسئله است که ورود برخی از نامزدهای ریاست جمهوری به عرصه تحریک مسائل قومی از منظر گروه های زبانی- مذهبی در ایران چه بازخوردهایی داشته و آنها چه بهره ای از این موضوع برده اند.
Presidential Election
Political elites
Instrumentalism
Ethnic Groups
Iran
2014
09
23
95
121
https://journal.iag.ir/article_55866_ddcfa3c0abbe2293019aa7363341895c.pdf
Geopolitics Quarterly
Geopolitics
1735-4331
1735-4331
1393
10
35
تبیین نشانگان قدرت و تأثیر آن بر سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران
حمیدرضا
محمدی
قدرت نظامی و اقتصادی بهمثابه قدرت سخت میتوانند دیگران را به تغییر مواضع خود سوق دهند. قدرت نرم عبارت است از توانایی کسب آنچه می خواهید، از طریق جذب کردن نه از طریق اجبار و یا پاداش. در دوره پس از انقلاب، اقدامات آمریکا به دفعات امنیت ملی ایران را به خطر انداخته است. در طول حدود هفت دهه گذشته ایران و آمریکا در مناسبات دوجانبه خود با فراز و فرودهایی بسیار روبرو شده اند. از اتحاد استراتژیک تا قطع روابط و درگیری نظامی را می توان در پرونده مناسبات این دو کشور مشاهده کرد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف شناسایی تغییر در ابزارهای اعمال قدرت و تأثیر آن بر سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران انجام پذیرفته است. بر اساس یافته های تحقیق مناسبات آمریکا با ج.ا.ایران نشاندهنده این واقعیت است که در دهه اول پیروزی انقلاب، آمریکا بیشتر از قدرت سخت علیه ایران استفاده کرده است که نمونه بارز آن، تحریمهای اقتصادی، حمله به طبس و همکاری آمریکا با عراق در طول جنگ تحمیلی و وقوع درگیریهای مستقیم و غیرمستقیم نظامی این کشور با ایران است. با شکست آمریکا در کاربرد قدرت سخت علیه ایران، این کشور به استفاده از قدرت نرم توجه بیشتری کرده است. برهمین اساس سیاست آمریکا در برابر ایران بهویژه پس از یازده سپتامبر آمیزه ای از شاخصهای نرم و سخت است که یکی در مقام بسترساز، مکمل و توجیه کننده دیگری عمل می کند.
Iran
United States
Foreign Policy
hard power
Soft power
2014
09
23
122
148
https://journal.iag.ir/article_55912_750bc975b0d6cff8efbc6aa6ffbb9083.pdf
Geopolitics Quarterly
Geopolitics
1735-4331
1735-4331
1393
10
35
تبیین کارکردهای جُستار ناحیه در دولت یکپارچه
حمیدرضا
نصرتی
جواد
کاویانی راد
خشکی کره زمین میان بیش از دویست واحد سیاسی- فضایی ناهمگون از منظر جمعیت و سرزمین تقسیم شده است. تنوع سرزمینی در قالب مفهوم ناحیه در شکل گیری پدیده های فضایی و جهت دهی به مطالبات ساکنان نقش بنیادی داشته و نمودهای عینی این تنوع مباحث مناسات فضایی، علت وجودی، همبستگی ملی و پیوستگی سرزمینی واحدهای سیاسی- فضایی را متأثر کرده است. بر این اساس، ناهمگونی سرزمینی و فرهنگی بخشی از سرشت دولت– ملت هاست که به فراخورِ شدت این ناهمگونی ها، حکومت ها کمابیش درگیر نیروهای واگرا هستند. پژوهش حاضر که سرشتی بنیادی دارد با بهره گیری از داده های کتابخانه ای و رویکرد تبیینی مفهوم جغرافیایی ناحیه و گونه های ناحیه گرایی را برای تبیین تنوع فرهنگی- سرزمینی نظامهای سیاسی یکپارچه مورد بررسی قرار داده است. یافته های تحقیق گویای آن است که گونه های مختلف ناحیه گرایی گاه حکومت و گاه کشور را به چالش می کشانند. در این میان، ناحیه گرایی اقتصادی و فرهنگی که ناظر بر ناخرسندی ساکنان نسبت وضعیت موجود است، منتقد مشروعیت حکومت است و خواستار اصلاح رویکردهای حاکمیتی است و ناحیهگرایی سیاسی، چالش انگیزترین گونه ناحیه گرایی است که طی آن همبستگی ملی و یکپارچگی سرزمینی به چالش کشیده می شود.
State
Unitary state
Region
regionalism
2014
09
23
149
175
https://journal.iag.ir/article_55914_d9960aee76c604db6e273a1eb7734a3e.pdf
Geopolitics Quarterly
Geopolitics
1735-4331
1735-4331
1393
10
35
سازماندهی سیاسی فضا در ساختارهای بسیط
زهرا
احمدیپور
یحیی
میرشکاران
برنارد
هورکاد
تقسیم قدرت بین مرکز و نواحی پیرامون و ناحیه بندی سیاسی درون کشور نتیجه تفکر و اندیشه نظام سیاسی هر کشور است. قدرت حکومت بهصورت افقی بر سرزمین جریان پیدا می کند. از اینرو اداره سرزمین و چگونگی آن از مهم ترین امور کشورداری است که باید بر اساس مؤلفه های کارآمدی باشد که بتواند به وحدت ملی و حفظ تمامیت ارضی کشور منجر شود. تقسیمات کشوری چارچوب و استخوان بندی سرزمینی کشور بهعنوان بستری برای تأمین امنیت ملی، کشوری و ناحیه ای بهموازات مهیاسازی شرایط مطلوب برای توسعه متوازن و متعادل تمامی مناطق کشور می باشد. لازمه چنین بستری، شناسایی، نگاه همه جانبه و سیستماتیک به مقوله سازماندهی فضا و عوامل و مؤلفه های آن می باشد تا بتواند تمامی جریان های حرکتی موجود در سطوح مختلف ساختار سیاسی فضا(کشور) را پوشش دهد. پژوهش حاضر تلاش دارد با رویکردی سیستماتیک تقسیمات کشوری را بهعنوان یک سیستم که بستر و زیر بنای ساختار سیاسی(کشور) بوده و حیات و تحرک زیرسیستمی با جریان بر روی آن تداوم می یابد را مورد بررسی قرار داده و به ارائه الگوی سازماندهی سیاسی فضا در ساختارهای بسیط (تمرکزگرا) بپردازد. نتایج نشان می دهد الگوی سیستمی در ساختارهای بسیط به دو شکل تعادل و عدم تعادل فضایی خود را نشان می دهد؛ لذا توجه سیستمی به مؤلفه ها و شاخص های تأثیرگذار در فرایند سازماندهی باعث شکل گیری جریان مداوم و پایدار روابط فضایی شده و سیستم سیاسی کشور را تحکیم می نماید.
Political organization of space
Unitary state
Systematic structure of Space
Sub national entities
2014
09
23
176
199
https://journal.iag.ir/article_55915_6d7f13c285be08bcd7d021120e8b580d.pdf