تحلیل نظام تقسیم سیاسی فضا در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ـ استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 ـ دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تقسیمات کشوری همان طوری که از نام آن مشخص است به فرایند تقسیم بندی فضای کشور به واحدهای کوچکتر، برای سهولت اداره آن و تأمین امنیت و بهبود اوضاع اجتماعی اقتصادی، اطلاق می شود. در واقع تقسیمات کشوری یکی از ابزارهای مهم حکومت ها برای سازماندهی سیاسی فضای کشور به شمار می‌رود. در ایران نیز تقسیم بندی فضای کشور به واحدهای کوچک تر سابقه دیرینه‌ای دارد و از شکل‌گیری اولین حکومت سرزمینی (هخامنشیان) تا به امروز، برای اداره و کنترل مطلوب فضای سرزمین توسط حکومت‌ها، مورد استفاده قرار گرفته است. در این تاریخ طولانی (بیش از 2500 سال) عوامل و عناصر مختلفی ازجمله وسعت جغرافیایی کشور، ویژگی های طبیعی سرزمین، پراکندگی و تنوع قومی_ نژادی و مذهبی، مسائل نظامی، کانون های شهری و... بر الگوی تقسیم بندی فضای کشور تأثیر گذار بوده است. در دوران معاصر نیز می‌توان به  عواملی مانند شاخص‌های علمی و قانونی، شکل حکومت و نوع رژیم سیاسی، جغرافیای قدرت و حمایت، اقلیت های اکولوژیک، محیط استراتژیک و فضاهای پیرامونی کشور و... اشاره کرد. پر واضح است که میزان تأثیر گذاری این عوامل در شکل گیری واحدهای سیاسی_اداری کوچک تر در دوره های مختلف یکسان نبوده است. از این رو در مقاله حاضر بررسی عوامل موثر در نحوۀ تقسیمات کشوری در ایران به دو دوره تقسیم شده است: دوران تاریخی که ازشکل گیری اولین حکومت سرزمینی آغاز می شود و تا تصویب اولین قانون تقسیمات کشوری در سال 1285ه.ش ادامه می یابد. دومین مرحله دوران معاصر است که از تصویب اولین قانون تقسیمات کشوری و شکل گیری حکومت بسیط ومتمرکز آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد. در هریک از این دو دوره عوامل متنوع و متفاوتی الگوی تقسیمات کشوری را تحت تاثیر قرارداده است که مهم ترین عامل  تاثیر گذار در دوران تاریخی وسعت جغرافیایی کشور، و دردوران معاصر شکل متمرکز حکومت بوده است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of space political divisions system in Iran

نویسندگان [English]

  • Hadi Azami 1
  • Ali Akbar Dabiri 2
1 Assistant Professor of Political Geography, Ferdowsi University, Mashhad
2 MA Student of Political Geography, Ferdowsi University, Mashhad
چکیده [English]

The Country¢s divisions is the process of country¢s space break to smaller units in order to easier governing, better security, and improving social and economical conditions. In fact, it is one of the most important implementations that governments use in order to managing the country¢political environment. In Iran, the country¢s divisions has a long history. It came back to the first kingdom of Iran (Achaemenid Empire) and continues unit now.  Governments use this to better governing of the country¢s region. We can see that in this long history (about 2500 years) many factors such as Country¢s geographical extent, region¢s natural traits.Dispersal and diversity of races, descents and religions, military issues, urban centers and etc. Have had influenced country¢s divisions. In resent period factors such as ecological minorities, strategic environment, country¢s peripheral regions etc. Also have influence in this field. It is clear that these factors do not have equal influences on creation of smaller political andministerial units in different periods. Therefore, in this paper we divided these factors in two periods : first, ancient period that starts from first kingdom and continues until the first Country¢s divisions law in 1285. The second one is modern that starts from the first Country¢s divisions law and formation of intensive and comprehensive government and continues until now. In each of these two periods many contrary and varied factors affected country¢s divisions, but the most important factor in ancient period was country¢s geographical extent, and in modern period is intensive form of government.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Organize of Space
  • country¢s divisions
  • geographical extent of the country
  • centralization state
  • geographical area