تحولات ژئوپلیتیکی دهه پایانی قرن بیستم و تأثیرآن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ‌استادیار علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

2 ‌استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

جهان در آستانه دهه 1990 میلادی با یک رخداد جدید و کم نظیر بنام ‌فروپاشی اتحاد جماهیرشوروی مواجه شد. این رویداد بدون مداخله یک قدرت خارجی و تنها مبتنی بر شکافها و گسستهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی داخلی صورت واقعیت به خود گرفت و ساختار نظام بین‌الملل را از حالت دوقطبی و موازنه قدرت رها و به سمت بی‌قطبی و سیال بودن رهنمون کرد. در چنین شرایطی هریک از قدرتهای موجود جهان با توجه به منافع و نیتهای سلطه‌طلبی تلاش کردند تا مسئوولیتها و وظایف قدرت حذف شده را عهده‌دار شوند تا خلأ ناشی از عدم حضور قدرت برتر را تأمین کنند. برتری‌طلبی توأم با تعارض منافع در حوزه‌های دچار خلأ قدرت شده و آنارشی ناشی از به‌هم خوردن تعادل و توازن قدرت، نابسامانیهای مثل تجاوز نظامی آمریکا به عراق به بهانه آزادسازی کشور اشغال شده کویت، واقعه یازده سپتامبر2001 را به‌دنبال داشت. در این حالت بررسی پیامدهای فروپاشی بلوک شرق و تحولات ژئوپلیتیک دهه 1990میلادی، بویژه آثار این تحولات در خاورمیانه، همچنان در کانون توجه پژوهشگران مسائل منطقه قراردارد. مقاله حاضر که درصدد بررسی آثار دگرگونیها بر منافع و امنیت ملی ایران و تلاش برای شناخت محیط منطقه‌ای این کشور است، این فرضیه‌ها را به آزمون گذاشته است: 1- پس از فروپاشی شوروی، مرزهای ژئوپلیتیکی آمریکا با مرزهای جغرافیایی روسیه انطباق پیدا کرد؛ 2- انبساط فضایی آمریکا موجب محاصره فیزیکی ایران شده و در نهایت هزینه‌های امنیتی این کشور افزایش پیدا کرده است. به نظر نویسنده برای کاهش هزینه‌های امنیتی وضعیت فعلی ایران مناسب است که راهبرد اتحاد و ائتلاف در پیش گرفته شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geopolitical Evolution of the last Decade of the 20th. Century and their Impacts upon the national Security of the I.R. Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Heidari 1
  • Hamid Reza Mohammadi 2
1 Assistant Professor of Political science, Azad-e Islami University
2 Assistant Professor of Political Geography, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Abstract
Early  in the 1990s. The world was faced with a new and unusual of incidence, known a collapse of   the soviet union, that occurred not because of interference of any foreign power, but simply on the basis of ruptures in the inter political, social, military and cultural structure of the union at the same time changing the bipolarity and balance of power to lake of polarity and fluidity in international relation. Under  the circumstance every one of the great powers, having in mind. Their own interest tried assume responsibility abilities of the disappeared power they filling the vacancy created by its abs sense. The desire for superiority confided. The clash of interest and the resulting anarchy created irregularities such as American invasion of Iraq on the exclude of the liberating Kuwait-occupied by Iraq the September 2001, etc. Consequently , the study of the results of the breakdown of  the eastern black and the geopolitical development, of the 1990s, particularly their impact, in the middle east, remain  the main point of interest in the  minds of  treachery,  of  the  middle east problems. The present article having in mind the studying the effect of the development upon interests of the Iran in the area put forth the following theory:
1- After collapse of the Soviet Union the geopolitical frontiers of the us. Has reached the geopolitical frontiers of Russian.
2- The spatial expansion of America has resulted in physical siege of Iran, thus increasing its security expenditures. 
In the opinion of the author, in order to reduce the security cost it is advisable to consider adoption of alliance and collation policies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Us Foregoing policy
  • Geopolitical
  • Strategy alliance
  • National security
  • International system
  • Regional crisis
  1. ابوالحسن شیرازی، حبیب الله (1379)؛  منافع ملی آمریکا در آسیای مرکزی در رقابت با روسیه؛ فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 29.
  2. ترجمان سیاسی، شماره 140.
  3. سنبلی، نبی؛ ‹‹ ایران و محیط امنیتی آسیای مرکزی و قفقاز››؛ فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 37.
  4. ظریف، محمد جواد (1371)؛ ‹‹ میزگرد تحولات جدید ژئوپلیتیک منطقه‌ای و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران››؛ فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال پنجم، شماره 2.
  5. فلاحت‌پیشه، حشمت الله (1380)؛ تحولات امنیتی آسیای مرکزی و قفقاز و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: انتشارات دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران.
  6. نادرپور، بابک(1380)؛ اهداف آمریکا از لشکرکشی به افغانستان؛ تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
  7. یونسیان، مجید(1380)؛ کابوسهای قصر شیشه‌ای: تأملی در روابط آمریکا و عربستان؛ تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.

 

  1. E. Beukel, America Approaching the Successor States: Between Idealism and Realism.
  2. Michael Denison,(2002); Central Asia’s New Romance Life With the West.