بررسی علل و پیامدهای حضور ایالات متحده در قفقاز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

ـ استادیار جغرافیای سیاسی، دانشکده مطالعات جهان

چکیده

منطقه قفقاز که به جهت موقعیت جغرافیایی و شرایط مکانی از گذشته‌های تاریخی دارای اهمیت استراتژیک بوده و با وجودی که در دوره جنگ سرد، در حاکمیت اتحاد شوروی قرار داشت، ولی به جهت واقع شدن در منطقه برخورد دو قلمرو ژئواستراتژیک و دو پیمان نظامی ناتو و ورشو، از اهمیت ژئواستراتژیک برخوردار بود که در نهایت پس از فروپاشی اتحاد شوروی و استقلال جمهوریهای آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، آرام آرام از حیطه نفوذ روسیه خارج و در محدوده منافع حیاتی ایالات متحده قرار گرفته است. به همین سبب ایالات متحده به دنبال منافع خود وارد منطقه حیات خلوت (خارج نزدیک) روسیه شده و سبب نگرانی امنیت ملی روسیه گردیده است. هر یک از بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به‌دنبال کسب منافع بیشتر یا رفع نگرانیهای امنیتی خود، منطقه را با بحران مواجه کرده‌اند. بحرانهای سرزمینی، قومی، سیاسی و اقتصادی پدید آمده ناشی از فروپاشی شوروی از آغاز دهه 90 قرن بیستم که هنوز هم حل نشدهباقی مانده و توسعه و تحول منطقه را به تأخیر انداخته‌اند، به بحرانی‌تر شدن منطقه منجر شده‌اند. از آنجا که منافع بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای اغلب با یکدیگر در تضاد است آنها رو در روی یکدیگر قرار گرفته‌اند و به بحرانی‌تر شدن منطقه دامن زده‌اند. به همین سبب منطقه قفقاز با وجود توانهای منابع طبیعی سرشار(از جمله نفت و گاز) تواناییها و زیر ساختهای اقتصادی مناسب و جمعیت فعال و نیروی انسانی آموزش دیده که لازمه توسعه همه‌جانبه یک منطقه است، با بحران‌های چندی روبروست. در این مقاله حضور ایالات متحده در ارتباط با متغیر نفت و عوامل استراتژیکی مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. ایالات متحده با ادامه دکترین مهار و محصورسازی مربوط به دوره جنگ سرد این بار نه اتحاد شوروی (که دیگر حیات سیاسی آن پایان یافته)، بلکه به محصورسازی روسیه به عنوان ابرقدرت اتمی و غیر‌قابل کنترل اقدام کرده است که نحوه دستیابی به این استراتژی و تاکتیکهای آن مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. 
سؤالات اساسی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا ایالات متحده برای مهار و محصورسازی روسیه در قفقاز حضور یافته است؟ آیا یافتن جایگزین و تنوع بخشی به منابع نفتی وارداتی سبب حضور ایالات متحده در این منطقه شده است؟ آیا ایالات متحده به‌دنبال اهداف استراتژیک در منطقه حضور یافته است و تحولات منطقه از جمله انقلابهای به اصطلاح رنگین چه رابطه‌ای با حضور ایالات متحده دارد و آیا این تحولات در راستای اهداف استراتژیک آن صورت گرفته است؟ برای پاسخ به این سؤالها این پژوهش در پی یافتن رابطه بین متغییر نفت و امنیت در قفقاز است و فرض بر این است که ایالات متحده هم اهداف استراتژیک و هم اهداف اقتصادی را در منطقه دنبال می‌کند که از نظر تحلیل ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی قابل بررسی است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Reasons and Consequences of US Presence in Caucasus

نویسنده [English]

  • Bahram Amirahmadian
- Assistant Professor of Political Geography, World Studies Faculty, Tehran
چکیده [English]

The Caucasian region has been enjoying a strategic significance due to its geographical location since long time back. Although during the Cold War it was under the Soviet domination, since it was located in the geostrategic region of confrontation between two military pacts, that is, NATO and Warsaw, it enjoyed a geostrategic significance. After the collapse of the Soviet Union and independence of Azerbaijan, Armenia and Georgia, it gradually moved from the sphere of influence of Russia to that of the United States. The United States has entered the backyard of Russia, causing concern for Moscow. Each of the regional and extra-regional actors, following their own interests or trying to remove their own security concerns, have created some crises for the region. The territorial, ethnic, political and economic crises created since the collapse of the Soviet Union in early 1990s have remained unsolved and by postponing the development of the region have added to the intensity of the crises. Since there is a contradiction between the interests of the regional and extra-regional powers, they have been pitted against each other widening the scope of the crisis in the region. Due to these very reasons, the Caucasian region, despite enjoying rich natural resources, including oil and gas, suitable infrastructure, active population and trained human resources which are the necessary elements for all-out development, has faced several crises. The present article is an attempt to study the US presence in the region in the light of oil and strategic factors. The US, by following the containment policy that it used to follow during the Cold War is trying to contain Russia as a nuclear power. The present article discusses the US tactics and strategies in this regard.
In order to find out the relationship between US presence and other variables including security, oil and color revolutions, attempts have been made to study the US strategic and economic objectives in the region.
 
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Caucasia
  • Geopolitics
  • Geostrategy
  • Security
  • Oil
  • Containment
  • Heartland
  • Eurasia